विश्व क्यान्सर दिवसको सन्दर्भमा विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्ल्यूएचओ) को क्यान्सर हेर्ने अन्तर्राष्ट्रिय निकाय इन्टरनेशनल एजेन्सी फर रिसर्च अन क्यान्सर (ईएआरसी-डब्ल्यूएचओ)’ ले फेब्रुअरी १ मा सार्वजनिक गरेको सन् २०२२ को रिपोर्टअनुसार विश्वभर २० मिलियन (२ करोड) नयाँ क्यान्सरका बिरामी पत्ता लागेका छ ।   ९.७ मिलियन मानिसहरुको मृत्यु क्यान्सरबाट भएको पाइएको छ ।  

विश्व स्वास्थ्य संगठन, फ्रान्समा कार्यरत नेपाली वैज्ञानिक डा. दिपेन्द्र सिंहका अनुसार क्यान्सर निदान भएका व्यक्तिहरुको संख्या विश्वमा विगत ५ वर्षभित्र करिब ५३.५ मिलियन थियो । क्यान्सर लागेकामध्ये हरेक ९ जनामा १ जना पुरुष र १२ जनामा १ जना महिलाको मृत्यु भएको पाइएको छ ।

नेपालमा भने सन् २०२२ मा अनुमानित २१ हजार ७६६ क्यान्सरका विरामी रहेका तथा १४ हजार ६०० जना क्यान्सरले गर्दा मृत्यु भएको पाइएको डा. सिंहले बताए । उनका अनुसार हरेक १ लाख नेपालीमध्ये ८१ जनामा क्यान्सर निदान भएको र क्यान्सर निदान भएकामध्ये ५५ जनाको मृत्यु भएको पाइएको छ ।

नेपालमा हाल रहेका करिब २२ हजार क्यान्सर रोगीहरुको संख्या सन् २०५० सम्ममा ९१ प्रतिशतले बढ्ने अनुमान समेत गरिएको छ । ‘सन् २०५० सम्ममा नेपालमा क्यान्सर रोगीहरु ९१ प्रतिशतले वृद्धि हुँदै करिब ४२ हजार हुनेछन्,’ डा. सिंह भन्छन्, ‘रिपोर्ट अनुसार क्यान्सर निदान भएकामध्ये ९९ प्रतिशतमा क्यान्सरको मृत्युदर बढ्ने अनुमान गरिएको छ । मृत्युदर पुरुषमा १०८ प्रतिशत र महिला ९० प्रतिशत हुनेछ ।’

यो अनुमान जनसंख्या वृद्धिको अनुपातको आधारमा गरिएको बताउँदै उनले भने, ‘यद्यपि क्यान्सर गराउने सामाजिक जोखिम तत्वहरुलाई आधार मान्दा २०५० सम्ममा अनुमान गरिएभन्दा क्यान्सर रोगीको संख्या अझै धेरै हुनसक्छ ।’

क्यान्सर पत्ता लागेका पुरूषभन्दा महिला धेरै 

नेपालमा क्यान्सरका मुख्य प्रकारहरुमा फोक्सोको क्यान्सर, स्तनको क्यान्सर र पाठेघरको मुखको क्यान्सर रहेका छन् । साथै नेपालमा मृत्यु गराउने प्रमुख क्यान्सरहरुमा फोक्सोको क्यान्सर, पेटको क्यान्सर तथा पाठेघरको मुखको क्यान्सर रहेका छन् ।

पुरुषमा मात्र धेरै निदान भएको क्यान्सरका प्रकारहरुमा पेट, ठूलो आन्द्रा र कलेजोको क्यान्सर मुख्य छन् । यसैगरी महिलामा मात्र धेरै निदान भएको क्यान्सरका प्रकारहरुमा स्तन, पाठेघरको मुखको क्यान्सर र ठूलो आन्द्राको क्यान्सर मुख्य छन् ।

क्यान्सरबाट हुने कुल मृत्युमा फोक्सोको क्यान्सर सबैभन्दा धेरै १८.७ प्रतिशत रहेको विश्व स्वास्थ्य संगठनको रिपोर्टमा उल्लेख छ ।

यसैगरी ठूलो आन्द्राको क्यान्सरबाट ९.३ प्रतिशत, कलेजोको क्यान्सरबाट ७.८ प्रतिशत, स्तन क्यान्सरबाट ६.९ प्रतिशत र पेटको क्यान्सरबाट ६.८ प्रतिशतको ज्यान जाने गरेको छ । एसियामा फोक्सोको क्यान्सरको मुख्य कारण सुर्तिजन्य पदार्थको सेवन जिम्मेवार छ ।

विश्व स्वास्थ्य संगठनको रिपोर्ट अनुसार फोक्सोको क्यान्सरको भार महिला पुरुष दुवैमा धेरै देखिएको डब्ल्यूएचओका रिसर्च फेलो एवम् जनस्वास्थ्य अनुसन्धानविज्ञ डा. कमल रानाभाट बताउँछन् । ‘नेपालमा क्यान्सर रोग पत्ता लागेका पुरुषको तुलनामा महिलाको संख्या धेरै छ । पुरुषको संख्या ९ हजार ६८४ र महिलाको संख्या १२ हजार ८२ छ । यद्यपि मृत्युदर भने महिला र पुरुष दुवैमा लगभग बराबर छ,’ डा. रानाभाट भन्छन् ।