सफलताको धेरै कारण हुन सक्छन् । तर यदि यो सफलताको लागि सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कारक के हो भनेर सोधियो भने, जवाफ हुनेछ- आत्मविश्वास । अमेरिकी मनोवैज्ञानिक डा. नथानियल जिन्सरले आफ्नो पुस्तक 'द कन्फिडेन्ट माइन्ड' मा लेखेका छन्, एक व्यक्तिले आफ्नो करियर, सम्बन्ध र सम्पूर्ण जीवनमा कस्तो प्रदर्शन गर्ने भन्ने कुरा उसको आत्मविश्वासमा भर पर्छ ।

अझ के हो भने, हाम्रो आत्मविश्वासको स्तरले पनि अरूले हाम्रो बारेमा के धारणा राख्छन् र उनीहरूले हामीमाथि कति भरोसा राख्छन् भन्ने कुरा निर्धारण गर्दछ । आत्मविश्वास कुनै पनि प्रकारको सफलताको लागि सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कारक हो भन्दा अर्को अर्थ लाग्दैन ।

आत्मविश्वास के हो ?

अमेरिकन साइकोलोजिकल एसोसिएशनको एक रिपोर्ट अनुसार, आत्मविश्वास भनेको आफ्नो बारेमा एक वास्तविक र बलियो विश्वास हो । 'जीवनमा आउने कुनै पनि राम्रो वा नराम्रो परिस्थितिलाई हामीले सम्हाल्नेछौं' भन्ने सोचले नै आत्मविश्वास देखाउँछ । अर्कोतर्फ, भविष्यको बारेमा चिन्तित हुनु आत्मविश्वासको कमीको संकेत हुन सक्छ ।

डा. नथानिएल जिन्सरले आफ्नो पुस्तकमा लेख्छन्, आफूलाई अरूसँग तुलना गर्दा आत्मविश्वास कमजोर हुन्छ । तर, तुलना गर्नु मानवीय स्वभाव हो । यसलाई पूर्ण रूपमा हटाउन सकिँदैन । तर कतिपय अवस्थामा सामाजिक सञ्जालमा वा आफ्नो वरपर कसैलाई देखेपछि मानिसमा इन्फिरियोरिटी कम्प्लेक्स हुन्छ र उनीहरूको आत्मविश्वास कमजोर हुन्छ ।

यस्तो अवस्थाबाट बच्नको लागि, आफैलाई आफैसँग तुलना गर्नु उपयोगी साबित हुन सक्छ । संसारभरका मान्छेहरू कस्तो छन् र के गरिरहेका छन् भन्ने कारणले आफूलाई तल्लो ठान्नुको सट्टा हिजो कहाँ थियौं र आज कहाँ छौं भनेर सोच्नुपर्छ । हिजो र आजको बीचमा हामीले आफूमा केही सकारात्मक परिवर्तन गरेका छौं कि छैनौं । हामीले आफैंले तोकेका लक्ष्यहरू हामीले कति हदसम्म हासिल गर्न सकेका छौं ? भन्ने कुरा हेर्दा आत्मविश्वासमा कमि आउदैन ।

यदि तपाई आफूलाई कुनै पनि परिस्थितिको लागि तयार राख्न चाहनुहुन्छ र आफ्नो आत्मविश्वास पनि कायम राख्न चाहनुहुन्छ भने त्यसका लागि नकारात्मक सोच भएका व्यक्तिहरूबाट टाढा रहनुपर्छ । यो अनिवार्य शर्त जस्तै नै हो ।

वेलनेस कोच स्टेफनी वाकरले आफ्नो पुस्तक 'रिभ्याम्प योर हेल्थ: गेन स्ट्रेन्थ एन्ड कन्फिडेन्स' मा लेखेकी छिन्- नकारात्मक व्यक्ति र नकारात्मक विचारहरूले घेरिएको व्यक्तिको आत्मविश्वास बिस्तारै घट्न थाल्छ । उसले आफ्नो बारेमा नकारात्मक सोच्न थाल्छ । मानिसको नकारात्मक सोच समयसँगै आफ्नै सोच बन्न पुग्छ ।

आत्मविश्वासका लागि पुराना कुरालाई बिर्सेर नयाँ सुरुवात गर्न जरुरी हुन्छ ।

प्रायः मानिसहरूमा आत्म-विश्वासको कमी तब हुन्छ जब तिनीहरू पहिले कुनै काममा असफल हुन्छन् र तिनीहरू आफ्नो प्रयासमा फेरि असफल हुन सक्छन् कि भनेर डराउँछन् । पुराना कुराहरूले मानिसलाई नयाँ सुरुवात गर्नबाट रोक्छ र उनीहरूको आत्मविश्वासको स्तर घट्छ । 

यस्तो अवस्थाबाट बच्न हामीले असफलताका तीतो सम्झनाहरू छोडेर नयाँ सुरुवात गर्नुपर्छ । असफलताबाट पाठ सिक्दै हामीले पछिल्लो पटकको जस्तो गल्ती नगर्ने मानसिकता विकास गर्नुपर्छ ।

आत्मविश्वास किन यति महत्त्वपूर्ण छ ?

आखिर, आत्मविश्वास किन यति महत्त्वपूर्ण छ र यदि कोही आत्म-विश्वास छ भने, यसले उसको जीवनमा कस्तो प्रभाव पार्छ ? डा. नथानिएल जिन्सरका अनुसार यदि व्यक्तिमा आत्मविश्वास भरिपूर्ण छ भने उसको जीवनमा यी सकारात्मक परिवर्तन आउन सक्छन्–

राम्रो प्रदर्शन- यदि व्यक्ति आत्मविश्वासले भरिएको छ भने यसको प्रत्यक्ष प्रभाव उसको कार्यसम्पादनमा पर्छ । पढाइ होस् वा करियर वा अन्य कुनै पनि क्षेत्र, आत्मविश्वासका कारण उसको उत्पादकत्व अरूभन्दा बढी हुन्छ ।

स्वस्थ सम्बन्ध- यदि पर्याप्त आत्मविश्वास छ भने, करियर र व्यक्तिगत कल्याण बाहेक, व्यक्ति सम्बन्धको हिसाबले पनि राम्रो स्थितिमा रहन्छ । एक आत्मविश्वासी व्यक्ति आफ्नो पार्टनर र उसको भावनालाई बुझ्न र व्यवहार गर्न राम्रो स्थितिमा हुन्छ ।

नयाँ काम गर्ने उत्साह– आत्मविश्वासी व्यक्तिले आफूलाई धेरै ठाउँमा उपलब्ध गराउन सक्षम हुन्छ । उ अगाडि बढ्न र जिम्मेवारीहरू स्वीकार गर्न र नयाँ चीजहरू गर्न तयार हुन्छ । जसका कारण उसले करियरमा धेरै अवसर पाउँछन् । आत्मविश्वासको कमीका कारण कतिपय मानिस सही अवसरको पर्खाइमा रहन्छन् ।

विश्वसनीयता- राम्रो सामाजिक सम्बन्ध, सामाजिक स्वीकृति र विश्वसनीयताको लागि आत्मविश्वास धेरै महत्त्वपूर्ण हुन्छ। यदि कुनै व्यक्तिले लामो समयसम्म विभिन्न अवसरमा आत्मविश्वास देखाउछ भने घर, अफिस, समाज र सम्बन्धमा उसको बारेमा भावना निर्माण हुन्छ कि यो काम यो व्यक्तिले गर्न सक्छ, उनलाई विश्वास गर्न सकिन्छ ।